Bitki zararlısı kontrolü – kötü zamanlar
İşte yine kaynıyorlar: Yaprak bitleri! Ancak, tüm yaprak bitleri aynı değildir. Örneğin, yeşil şeftali biti, kara fasulye biti ve yeşil elma yaprak biti birbirlerinden ispinoz, büyük baştankara ve serçe kadar farklıdırlar.
Yaprak yaprak bitleri ve "atılan yiyecekler"
Son olarak, yaprak bitleri tarafından üretilen tatlı özsu önemli bir rol oynar: Yaprak bitleri özellikle uygun koşullarda çok hızlı ürediklerinden, her şeyden çok proteine ihtiyaç duyarlar.
Bunu bitkinin özsuyundan alırlar ve içindeki karbonhidratı (şekeri) tatlı özsu olarak salgılarlar. Bu oldukça şaşırtıcıdır çünkü bitkiler dünya çapında şeker üreticileriyken pek çok hayvan, biz insanlar da dahil olmak üzere, şekeri vücudumuzda protein oluşturmak için kullanırız. Bu nedenle bitki yeriz; ama yaprak bitleri şekerin çoğunu dışarı atarlar!
Bu tatlı özsu ise karıncalar (ve de sinekler) tarafından yiyecek olarak kullanılır. O nedenle yaprak bitleri karıncalara göre bizim için inekler neyse odur: Yaprak bitlerini tatlı özsu için "sağarlar". Bunu yapmak için karıncalar yapak bitlerini kasıtlı olarak bitkilerin üzerine yerleştirirler, bahçe içine dağıtırlar, onlarla ilgilenirler, hatta onları korurlar.
Eğer karıncalar tatlı özsuyu yiyip tüketmezlerse özsu, yaprak bitinden etkilenen tüm bitkilere yayılır ve bitkiler onları tüketen isli küfle kaplanırlar.
Bu nedenle genellikle bitkilerin üstündeki yaprak bitlerini sadece ileri safhalarda, siyah küfün bitkiyi gözle görülür şekilde kapladığında fark edersiniz.
Yaprak yaprak bitleri – şaşırtıcı üretkenlik
Yaprak bitlerinden kurtulmayı öğrenmeden önce çok şaşırtıcı ve büyüleyici hayat döngülerine bir bakalım: Yaprak bitleri kışı yumurta olarak geçirirler, bu nedenle ticari meyve yetiştirme girişimlerinde yaprak bitleriyle bu aşamada mücadele edilir. Ana erkil dişi, yumurtadan çıkar ve çiftleşmeden ürer! Dişi ve genellikle kanatları olmayan yaprak bitleri ortaya çıkar; ancak bazıları kanatlı olabilir ve konakçı bitkileri kolayca değiştirebilirler; doğada, ziraat alanlarında, ormanda ve bahçelerde daha hızlı yayılabilmelerini sağlar. Bu dişiler de çiftleşmeden ürerler. Sadece sonbahar boyunca bu dişiler erkek yaprak bitleri doğururlar, yine çiftleşmeden. Cinsiyetli yaprak bitleri değiştiği sırada yaprak bitleri çiftleşirler ve son dişi jenerasyon yumurtlar ve yaprak bitlerinin gelecek yıl yeniden yayılmalarını sağlarlar.
Her yaz 50’ye yakın yaprak biti jenerasyonu ve her gün dişi başına altı genç yaprak biti ile, bir dişinin nasıl yılda 1027 yaprak biti üretebildiğini anlamak kolaydır; bu nedenle ortaya çıkan yaprak biti neredeyse sayısızdır. Ama her yaprak biti ortalama beş ya da altı gün yaşar. Kaç tane genç kuşun, karıncanın, sinirkanatlıların, gal sineğinin, çiçek sineği ve tırtırsineği larvalarının ergenliğe yaprak bitleriyle beslenerek geçtiğini düşürseniz, yaprak bitlerinin türlerinin devamını sağlamak için çok yüksek oranlarda üremeleri gerektiği açıktır. Ayrıca neden kuzey yarım kürede yaklaşık 450 yaprak biti türünün en önemli zirai, ormancılık ve bahçecilik zararlıları arasında yer aldığı da açıktır.
Yaprak bitlerine karşı ne yapılmalı?
Yaprak bitlerinin biyolojisine bakmak, bahçeden tüm yaprak bitlerini tamamen yok etmeye çalışmanın boşuna bir uğraş olduğunu açıkça ortaya koyar. En sonuncusu gittiğinde yerine yeni bir tanesi bir yerlerden uçarak gelir ya da bir karınca tarafından getirilir.
Mümkün olan yerlerden gelmelerini önleyerek yaprak bitlerinden korunun. Seralardaki ve limonluklardaki havalandırma delikleri gazlı bezle kapatılabilir, böylece iyi bir havalandırma sağlanırken yaprak bitlerinin girmesi önlenmiş olur. Aynı prensibi sebze bahçelerinde sebzeleri yünle kaplayarak uygulayın. Yün, hem gelişimi destekleyen bir mikro klima oluşturur hem de etkili bir yaprak biti koruması sağlar.
Bazı salata bitkileri gibi ev bahçelerindeki bazı bitki türleri de yaprak bitlerine karşı dayanıklıdır. Siz de bunu bilerek bu tip türler yetiştirmeyi seçebilirsiniz. Bunlar aşağıdaki marul türlerini kapsar: (Kaynak: Bavarian State Institute for Wine-Growing and Gardening, Veitshöchheim):
Kıvırcık salata: 'Casanova', 'Fiorella', 'Irina', 'Jiska', 'Osaka', 'Estelle'
Göbek salata: 'Barcelona', 'Bennie', 'Fortunas'
Mini göbek salata: 'Minas'
Meşe yaprak marul: 'Sirmai', 'Smile'
Kıvırcık lahana: 'Leny'
Kıvırcık: 'Barman', 'Lorenzo'
Roza: 'Solsun'
Acımarul: 'Bentley'
Yaprak bitlerinin popüler kurbanları olan frambuazların, çok dayanıklı olmasalar da yaprak bitleri için fazla çekici olmayan bazı türlerini seçebilirsiniz. Örneğin eski 'Schönemann' türleri, modern 'Rumiloba' ve 'Autumn Bliss' türlerine göre yaprak bitlerinden daha sık zarar görür.
Yaprak bitleriyle etkili bir şekilde nasıl savaşılır?: Etkili korunma önlemlerine ek olarak yaprak bitleriyle doğrudan çeşitli bileşimlerle de savaşabilirsiniz. Burada önemli olan yararlı böcekleri korumak ve özellikle yenilen bitkiler için gerekli bekleme döneminin sağlanmasıdır. Bekleme dönemi: Yaprak bitleriyle savaşmak için bileşimler kullanmanızın ardından sağlığınızı tehlikeye atmadan ilaçlanmış bitkiyi mutfakta kullanabilmeniz için geçmesi gereken zamandır. Bu konuyla ilgili bilgiyi bileşimin kullanma talimatında bulacaksınız. Neudorff’un ürettiği Neudosan, Spruzit ve Raptol gibi haşere ilaçlarında kullanılan doğal malzemeler (örn: potas sabunu ya da doğal yağlar) kısa bir bekleme gerektirebilir ya da hiç beklemek gerekmeyebilir. Haşere ilacı satan uzmanlardan daha fazla bilgi alabilirsiniz.
Büyükbabanın bahçe hileleri – hepsi günümüz dünyasına uygun değildir!
Eskiden, sigara içmek hala yaygınken, büyükbaba bir sigara filtresini bir gece suda bekletirdi. Elde edilen sıvı biraz daha su ekleyerek inceltilir ve yaprak bitlerinden korunmak için yaprakların üzerine püskürtülürdü. Ancak nikotin, etkili bir sinir ve kalp zehri olduğundan büyükbabanın bu metoduna artık Alman Haşere İlacı Kanunlarınca izin verilmiyor. Kullanıldığında da sadece dekoratif bitkilerin üzerinde kullanılırdı, yenilen bitkiler üzerinde asla kullanılmazdı.
Ancak hala büyükbabanın bahçesinden yararlı böcekleri nasıl destekleyeceğimize dair öğrenebileceğimiz şeyler var. Bunlara, folluklar yerleştirerek kuşları cezbetmek (örn. baştankara kuşu için) ya da yuvalama yerlerini (örn. kızılkuyruklar için) bozulmamış bir şekilde bırakmak gibi yöntemler de dahil. Yeni bitkilere zarar verdiğine inanılan ve bunun için büyükbabanın sebze bahçelerinde istemeyerek katlandığı serçeler bile üreme ve yumurtadan çıkma dönemlerinde mükemmel birer yaprak biti yok edicisidirler.
Yararlı hayvanları teşvik etmek demek aynı zaman da yaralı böcekleri de teşvik etmek demektir. Çiçek sineklerini papatya dikerek teşvik edersiniz. Bu böcekler papatya polenleriyle beslenirler ve yumurtalarını yaprak bitlerinin yanına bırakırlar. Yumurtadan çıkan arı benzeri sinek larvaları yaprak bitlerini yemeye bayılırlar. Çiçek sineklerinin yanında uğur böceği, sinirkanatlılar, gal sineği ve asalak arı da yararlıdır.
Akıllı bileşimler
Yaprak bitleriyle savaşmak için öncelikli korunma önlemlerinin ve gerekliyse iyileştirici önlemlerin akıllıca bir arada kullanılmaları, daha yaygın hale gelmeden bu böceklerle başa çıkmanın mümkün olduğu anlamına gelir.
Tüm bu önlemlere rağmen hala bahçenizde kalmış birkaç yaprak bitine gelince, şakacı insanlar bahçenizden koparıp hazırlanan taze salataya doğranan dereotunun iki nedeni olduğunu söyler: Birincisi lezzet katması, ikincisi de salatada saklanan herhangi bir yaprak bitini gizlemesi…
